Ludzie.info

Aleksander Fredro

Aleksander Fredro - 1793-1876. Poeta, pamiętnikarz, najwybitniejszy polski komediopisarz.

Życiorys

Urodził się 20 czerwca 1793 r. w Surochowie koło Jarosławia w rodzinie ziemiańskiej. Po rozbiorach rodzina uzyskała tytuł hrabiowski od cesarza austriackiego, przez co rodowa arystokracja galicyjska traktowała Fredrów jako intruzów w swojej sferze. Dzieciństwo przyszłego komediopisarza upłynęło pośród wiejskiej przyrody i sielskich rozrywek z rzadka przerywanych nauką. Jako szesnastoletni chłopiec w 1809 r. wstępuje do armii Księstwa Warszawskiego. Następnie, aż do roku 1814 był w wojsku Napoleona. W 1812 r. bierze udział w wyprawie Napoleona na Moskwę, gdzie zostaje odznaczony krzyżem Virtuti Militari, a później Legią Honorową (1814).

W 1815 r. wrócił do domu i zajął się gospodarowaniem w majątku rodzinnym w Bieńkowej Wiszni. Niefortunna miłość do Karoliny Potockiej kończy jego eskapady do Lwowa na huczne zabawy - Fredro zaszywa się na wsi i poświęca się pracy literackiej. Powstały wówczas pierwsze komedie Fredry: „Intryga naprędce" (1815) oraz „Pan Geldhab" (1818), który mimo swej świetności został chłodno przyjęty przez krytykę.

W 1824 r. Fredro udaje się do Włoch, gdzie zakochuje się w teatrze włoskim, a zwłaszcza w dziełach komediopisarza Carlo Goldoniego. Następuje okres bujnego rozkwitu twórczości komediowej Fredry, trwający do roku 1835. Powstały wówczas: „Mąż i żona" (wyst. 1822), „Cudzoziemszczyzna" (wyst. 1824), „Damy i huzary" (wyst. 1825), „Pan Jowialski" (wyst. 1833), „Śluby panieńskie" (wyst. 1833), „Zemsta" (wyst. 1834), „Dożywocie" (wyst. 1835) i wiele innych sztuk, krotochwil i humoresek.

Również w tym czasie w życiu osobistym Fredry wiele się dzieje. W 1819 r. poznaje Zofię z Jabłonowskich Skarbkową, będącą w separacji z mężem. Gdy w 1828 r. hrabia Stanisław Skarbek udzielił zgody na rozwód, Fredro po latach oczekiwania poślubił ukochaną.

Związany z ziemiaństwem, był konserwatystą niechętnym wszelkim przemianom społecznym. Nie pozostał jednak obojętny na losy narodu i choć osobiście nie brał udziału w powstaniu listopadowym, to dostarczał powstańcom broni i amunicji.

Konserwatywne poglądy odstręczały od komediopisarza ludzi z obozu polskiej demokracji, co wpłynęło na atmosferę otaczającą jego twórczość literacką. Pojawiły się druzgocące krytyki sztuk Fredry, odmawiano wartości moralnych, ideowych i artystycznych jego komediom (Goszczyński, Dembowski, nawet umiarkowany Wincenty Pol). Rozgoryczony Fredro porzucił literaturę na blisko 20 lat, poświęcając się życiu rodzinnemu i towarzyskiemu, gospodarowaniu oraz lekturze.

Pisarz z jednej strony szukał spokoju i samotności, a z drugiej był aktywnym działaczem i brał czynny udział w służbie publicznej. Od 1829 r. był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W latach 1835-1842 był deputowanym do galicyjskiego Sejmu Stanowego. W rewolucyjnym 1848 r. objął dowództwo nad zorganizowaną we Lwowie Gwardią Narodową.

Po klęsce Wiosny Ludów w latach 1850-1855 przebywał we Francji wraz z synem Aleksandrem, któremu groziła twierdza za udział w powstaniu na Węgrzech. W 1861 r. był posłem do Sejmu Krajowego, gdzie zabiegał o budowę w Galicji pierwszej linii kolejowej, organizował Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędnościową. W 1873 r. był członkiem Akademii Umiejętności.

Kilkuletni pobyt we Francji pozwolił mu pogłębić znajomość teatru francuskiego. Po powrocie do kraju Fredro znów sięgnął po pióro. Pisał jednak tylko do szuflady. Powstał wówczas szereg utworów komediowych, jak np.: „Dwie blizny" (1854), „Pan Benet" (1861), „Wielki człowiek do małych interesów" (1866-1867), „Rewolwer" (1861), „Ostatnia wola" (1867). Jednak sztuki te nie dorównują pięknem i autentyczną szczerością sztukom z wcześniejszego okresu twórczości.

Komedie Fredry przedstawiają głównie życie codzienne szlachty galicyjskiej pierwszej połowy XIX w. Pisarz potrafił w zdumiewający sposób kreślić charaktery ludzkie, które - choć pełne komizmu - nie traciły psychologicznej prawdy. Bohaterowie Fredry to żywi, pełnokrwiści ludzie miotani przeróżnymi pasjami i namiętnościami. Komediopisarz dobrodusznie dworuje sobie z pieniactwa, z papuziego puszenia się rodem i klejnotem herbowym, z pustego naśladownictwa zagranicznej mody. Fredro bowiem kocha swój świat i mimo że go krytykuje, to jego sztuki są owiane humorem, pogodą i ciepłem. Ostrzejszą satyrę widać jedynie w „Mężu i żonie" oraz gdy komediopisarz ukazuje świat miejski ze wzrastająca rolą pieniądza w stosunkach społecznych, np. „Dożywocie".

Fredro rozwija typ komizmu sytuacyjnego, wspomaga go komizmem słów, tworzy komedie charakterów, doprowadzając tę formę do prawdziwego mistrzostwa. Ponadto bogactwo i różnorodność typów, świetna kompozycja dramaturgiczna, realizm scen i postaci, prawda psychologiczna, humor, melodyjny, jędrny i zróżnicowany język oraz prosty i naturalny tok wiersza świadczą o wybitności komediopisarza.

Ostatnie lata życia Fredro spędził w gronie rodzinnym. Zmarł 15 lipca 1876 roku we Lwowie. Został pochowany w Radkach koło Lwowa.

autor: Barbara Siarkiewicz

Twórczość

Utwory sceniczne
Damy i Huzary
Dożywocie
Mąż i żona
Pan Geldhab
Pan Jowialski
Śluby panieńskie czyli Magnetyzm serca
Wielki człowiek do małych interesów
Zemsta

Opowiadania
Trzy po trzy

Bajki i baśnie
Bajeczka o Osiołku
Bajka o sowie
Baśń o trzech braciach i królewnie

Wiersze
Ambo Meliores
Co będzie?
Czyżyk i zięba‎
Do Haliny‎
Do kaczora
Do krawca Bałutowskiego‎
Do słowika‎
Do L.
Do mojego proboszcza
Do redakcji „Kuźni”
Dzieje Historyczno - Polityczne Ks. Chodynickiego
Handel‎
Hipokryta‎
Kartofel
Kat i łotr
Kłamca
Koguty
Komuniści
Lubić. Kochać‎
Małpa w kąpieli
Motyl
Nasz kraj
O pierdzeniu
Ojczyzna nasza
Omyłka nad Dunajcem
Pan Tadeusz - XIII Księga
Paweł i Gaweł
Potop
Rozum
Sejm
Trzeba by
Z powodu terminologii ekonomii politycznej
Zysk i strata
Żona

Poematy
Sztuka obłapiania

Inne
Zapiski starucha