Ludzie.info

Edgar Allan Poe

Edgar Allan Poe to amerykański poeta, prozaik i krytyk literacki. Urodził się 19 stycznia 1809 r. w Bostonie, zmarł 7 października 1849 r. w Baltimore. Był wcześnie osieroconym dzieckiem aktorów. Krótko studiował na Uniwersytecie Wirginijskim w Charlottesville. W 1830 roku wstąpił do Akademii Wojskowej w West Point. Jednak wkrótce został z niej usunięty. Na wieść o powstaniu listopadowym ubiegał się o zezwolenie na wyjazd do Polski, lecz ze względu na relegację z West Point zgody nie uzyskał. Zajął się więc literaturą i utrzymywał się z nieregularnej współpracy z czasopismami.

Niezwykle trudne warunki życiowe w połączeniu z nieuleczalną chorobą żony wpędziły go w alkoholizm i narkomanię. Ale czy naprawdę miał żonę? Jak podają niektóre źródła (Władysław Kopaliński w przedmowie do „Opowiadań” Edgara Allana Poego) ślub Poego wyznaczony był na dzień 17 października 1849 r., zaś Poe zmarł 7 października 1849 r.

Data urodzin i data śmierci Edgara Allana Poego są zadziwiająco zbieżne z datami urodzin i zgonu Słowackiego (1809 – 1849) i Chopina (1810 – 1849).
Bliższych analogii łatwiej można się jednak doszukać w krótkich przebłyskach powodzenia i nie kończącym się szeregu klęsk, braku uznania u współczesnych i w skomplikowanych dziejach pośmiertnej sławy Cypriana Kamila Norwida.

Edgar Allan Poe wywarł wielki wpływ na późniejszy rozwój literatury sensacyjnej, kryminalnej i fantastyczno-naukowej. Jego spuścizna literacka obejmuje około pięćdziesięciu wierszy – kilkanaście z nich ma nieprzemijającą wartość – i sześćdziesiąt osiem opowiadań, z których przeszło połowa zwycięsko przeszła ponad stuletnią próbę czasu i nadal zdumiewa oryginalnością i siłą fantazji, np. „Rękopis znaleziony w butelce”, „Opowieść Artura Gordona Pyma”, „Złoty żuk”, „Zagłada domu Usherów”. Sława Poego zrodziła się poza granicami Ameryki, we Francji i późno wróciła do jego ojczyzny. I chociaż nigdy nie zyskał tam szerokiej popularności, jest zaliczany do panteonu literatury amerykańskiej.

Twórczość Edgara Allana Poego

Nowele
- Artysta pejzażu (The Domain of Arnheim)
- Beczka Amontillado (The Cask of Amontillado)
- Berenice (Berenice)
- Bies przewrotności
- Bon – Bon (Bon – Bon)
- Eleonora (Eleonora)
- Cień – przypowieść (Shadow – A Parable)
- Czarny kot (The Black Cat)
- Człowiek interesu (Business Man)
- Człowiek, który się zużył (The Man That Was Used Up)
- Człowiek tłumu (The Man of the Crowd)
- Cztery bydlęta w jednej skórze (Four Beasts in One)
- Diabeł na wieży (Devil in the Belfry)
- Dialog Eirosa i Charmiona (The Conversation of Eiros and Charmion)
- Duch Przekory (The Imp of the Perverse)
- Hop-Frog (Hop-Frog)
- Król Dżumiec (King Pest)
- Ligeja (Ligeia)
- Łoś (The Elk)
- Maska Czerwonego Moru (Masque of the Red Death)
- Metzengerstein (Metzengerstein)
- Morella (Morella)
- Nieporównana przygoda niejakiego Hansa Pfaala (Unparalleled Adventure of One Hans Pfaall)
- Nie zakładaj się nigdy z diabłem o swą głowę (Never Bet the Devil Your Head)
- Okulary (The Spectacles)
- Opowieść Jerozolimska (A Tale of Jerusalem)
- Opowieść z Gór Skalistych (A Tale of the Ragged Mountains)
- Podłużna skrzynia (The Oblong Box)
- Pogawędka z mumią (Some Words With a Mummy)
- Portret owalny (The Oval Portrait)
- Potęga słowa (The Power of Words)
- Prawdziwy opis wypadku z panem Waldemarem (The Facts in The Case of M. Waldemar)
- Przedwczesny pogrzeb (Premature Burial)
- Rewelacje mesmeryczne (Mesmeric Revelation)
- Rękopis znaleziony w butli (MS. Found in a Bottle)
- Rozmowa Monosa i Uny (The Colloquy of Monos and Una)
- Schadzka (The Assignation)
- Serce oskarżycielem (Tell-Tale Heart)
- Sfinks (The Sphinx)
- Skradziony list (The Purloined Letter)
- Studnia i wahadło (The Pit and the Pendulum)
- System doktora Smoły i profesora Pierza (The System of Doctor Tarr and Professor Fether)
- Tajemnica Marii Roget (Mystery of Marie Rogêt)
- Trzy niedziele w tygodniu (Three Sundays in a Week)
- Tysiączna i druga opowieść Szeherezady (The Thousand-and-Second Tale of Scheherazade)
- Tyś nim jest! (Thou Art the Man)
- Von Kempelen i jego wynalazek (Von Kempelen and His Discovery)
- W bezdni Maelströmu (A Descent into the Maelström)
- William Wilson (William Wilson)
- Wyspa wróżki Fay (The Island of the Fay)
- Zabójstwo przy Rue Morgue (The Murders in the Rue Morgue)
- Zagłada domu Usherów (The Fall of the House of Usher)
- Złoty żuk (The Gold Bug)

Powieści
- Przygody Artura Gordona Pyma (Narrative of Arthur Gordon Pym)
- The Journal of Julius Rodman

Liryka
- Annabel Lee
- Do F. S. O. (To F. S. O.)
- Do – – - (To – – -)
- Do Heleny (To Helen)
- Do jednej w raju (To One In Paradise)
- Do matki (To My Mother)
- Do wiedzy (To Science)
- Do Zante (To Zante)
- Dzwony (The Bells)
- Eldorado (Eldorado)
- Eulalie (Eulalie)
- Gwiazda wieczorna (Evening Star)
- Kolizeum (The Coliseum)
- Kraina snu (Dream Land)
- Kruk (The Raven)
- Miasto w morzu (The City In The Sea)
- Milczenie (Silence)
- Nawiedzony gród
- Od lat najmłodszych (Alone – "From childhood's hour, I have not been)
- Robak Zdobywca (The Conqueror Worm)
- Szczęśliwych chwil, szczęśliwych dni (The Happiest Day)
- Sen we śnie (A Dream Within a Dream)
- Ulalume (Ulalume)

Eseje
- Maelzel's Chess Player
- The Philosophy of Furniture
- A Few Words on Secret Writing
- Morning on the Wissahiccon
- Filozofia kompozycji (The Philosophy of Composition)
- Eureka: A Prose Poem
- The Rationale of Verse
- Zasady poezji (The Poetic Principle)

Zbiory
- Tamerlane i inne poezje (Tamerlane and Other Poems, 1827)
- Al Aaraaf, Tamerlane and Minor Poems (1829)
- Poems (1831)
- Opowieści groteskowo-arabeskowe (Tales of the Grotesque and Arabesque)
- Opowiadania (Tales, 1845)
- Kruk i inne poezje (The Raven and Other Poems, 1845)

Sztuki
- Politian

Inne
- The Conchologist's First Book
- Bujda Balonowa (The Balloon-Hoax)
- The Light-House