Zbigniew Herbert

Zbigniew Herbert

„Naznaczył swoją epokę. Był świetnym eseistą, autorem wybitnych sztuk teatralnych i genialnym poetą. Wytworzył własny język - język pokornego heroizmu, autoironicznej odwagi, romantyzmu ducha rozmiłowanego w klasycznym kanonie piękna, europejskiej polskości" - napisał Adam Michnik na wieść o śmierci poety („Gazeta Wyborcza", 29 lipca 1998). „Uformował go czas konfrontacji duchowej z totalitarnym barbarzyństwem, któremu stawiał czoło z podziwu godną konsekwencją. Wiersze Zbigniewa Herberta stały się w latach 70. i 80. modlitwą mojego pokolenia; „Pan Cogito" stał się naszym przewodnikiem po trudnych czasach, kiedy rządził potwór".

Biografia

Zbigniew Herbert urodził się 29 października 1924 roku we Lwowie w rodzinie prawniczej o dużych tradycjach patriotycznych. Kształcił się w słynnym lwowskim Państwowym VIII Gimnazjum i Liceum im. Króla Kazimierza Wielkiego. Maturę uzyskał w 1944 roku na tajnych kompletach.

W czasie wojny jako karmiciel wszy współpracował z wytwarzającym szczepionki przeciwtyfusowe Instytutem prof. Weigla. Nawiązał również kontakty z Armią Krajową. Po otrzymaniu świadectwa maturalnego kontynuował naukę w działającym w podziemiu Uniwersytecie Jana Kazimierza. Przerwał ją jednak po wkroczeniu do Lwowa Armii Czerwonej. Wyjechał do Krakowa.

W królewskim mieście dwudziestoletni Herbert uczęszczał na wykłady w Akademii Handlowej, Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1947 roku obronił dyplom z ekonomii, a dwa lata później pracę magisterską z zakresu prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (w trakcie pobytu w mieście słynnego astronoma chodził także na wykłady z filozofii). Koniec lat 40. spędził w Trójmieście, pracując m.in. w Narodowym Banku Polskim w Gdyni oraz w biurze Oddziału Gdańskiego Związku Literatów Polskich. Od 1952 roku mieszkał w Warszawie.

W 1950 roku pismo „Dziś i jutro" wydrukowało pierwsze wiersze Zbigniewa Herberta („Napis", „Pożegnanie września" i „Złoty środek"). Złamano przy tym prawa autorskie, bowiem nie zapytano poety o zgodę na druk. W latach 50. pisarz publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym", w 1954 roku wydawnictwo PAX opublikowało debiut książkowy Herberta (w antologii młodych poetów katolickich). Po śmierci Stalina w 1953 roku pisarz znalazł się w trudnej sytuacji materialnej - cenzura zamknęła bowiem „Tygodnik Powszechny", który regularnie drukował jego utwory.

Jego sytuację poprawiła odwilż polityczna w 1956 roku. Zbigniew Herbert otrzymał mieszkanie funkcyjne od Związku Literatów Polskich oraz stypendium ZLP, dzięki któremu wyjechał w podróż za granicę (Austria, Francja, Wielka Brytania, Włochy). Owocem tej podróży był zbiór esejów pt. „Barbarzyńca w ogrodzie". W pierwszej połowie lat 60. pisarz odbył swą drugą podróż, której celem była Anglia i Szkocja. W 1963 roku odwiedził Paryż, gdzie w 1964 roku odebrał prestiżową Nagrodę im. Kościelskich. Pieniądze z nagrody umożliwiły mu podróż po Grecji.

Po powrocie do kraju był redaktorem miesięcznika „Poezja" (w latach 1965-1968). Przez jeden sezon (1965/66) pełnił także funkcję kierownika literackiego w gorzowskim Teatrze im. Juliusza Osterwy. Druga połowa lat 60. to okres, w którym Herberta spotkało kilka prestiżowych wyróżnień - w 1965 roku został uhonorowany międzynarodową austriacką Nagrodą Lenaua, został członkiem Akademii Sztuk w Berlinie Zachodnim oraz monachijskiej Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1968 roku autor „Pana Cogito" zamieszkał w zachodniej części Berlina, kontynuował jednak swą podróżniczą pasję (odwiedził m.in. USA oraz po raz kolejny Włochy). Lata 1970-1971 poeta spędził wraz z żoną Katarzyną Dzieduszycką w Kalifornii, gdzie Herbert wykładał w Uniwersytecie Stanowym w Los Angeles.

Jesienią 1971 roku Herbertowie wrócili do Polski i zamieszkali w Warszawie. Jako członek ZLP pisarz włączył się do protestów przeciwko komunistycznej cenzurze. W połowie lat 70. ponownie otrzymał paszport i wyjechał za granicę. Do 1981 roku mieszkał w RFN oraz w dobrze sobie znanej Austrii. W okresie rodzącej się „Solidarności" wrócił do kraju i zaangażował się w działalność opozycyjną (był m.in. członkiem redakcji „Zapisu"). Wówczas w środowisku opozycji stał się ogromnym autorytetem moralnym i symbolem niezłomności w obronie niepodważalnych wartości. W stanie wojennym nie zaprzestał współpracy z podziemiem, aktywnie wspierał konspiracyjną działalność antykomunistów. W 1986 roku Zbigniew Herbert wyjechał z Polski i zamieszkał w Paryżu. W 1989 roku został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, w 1990 przyjęto go do Amerykańskiej Akademii i Instytutu Sztuki i Literatury. W 1992 roku autor „Barbarzyńcy w ogrodzie" powrócił do demokratycznej Polski. W kraju poróżnił się politycznie z częścią dawnych przyjaciół z „Solidarności". Krytykował m.in. porozumienia Okrągłego Stołu oraz brak dogłębnej dekomunizacji. W 1993 roku wybrał się w swą ostatnią podróż zagraniczną - do Holandii (na wystawę kwiatów). Przez pięć ostatnich lat życia poeta cierpiał na ciężką astmę, pomimo choroby nie przestawał jednak pisać. Ostatnią swą książkę - „Epilog burzy" - ukończył niedługo przed śmiercią.

Zbigniew Herbert odszedł 28 lipca 1998 roku w Warszawie. Spoczął na Cmentarzu Powązkowskim. Prezydent Aleksander Kwaśniewski uhonorował go pośmiertnie Orderem Orła Białego, jednak wdowa po pisarzu Katarzyna Herbert odmówiła przyjęcia odznaczenia. Order odebrała dopiero 3 maja 2007 roku z rąk prezydenta Lecha Kaczyńskiego.

Zbigniew Herbert - portret

Ważniejsze utwory Zbigniewa Herberta

Poezja:
Struna światła
Hermes, pies i gwiazda
Studium przedmiotu
Napis
Pan Cogito
Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze
Elegia na odejście
Rovigo
Epilog burzy

Eseje:
Barbarzyńca w ogrodzie
Martwa natura z wędzidłem

Dramaty:
Jaskinia filozofów
Drugi pokój
Rekonstrukcja poety
Jerzy Piątek

© Ludzie.info | Kontakt

Ludzie.info